Leefstijlarts in Nieuw-Zeeland

Leefstijlarts in Nieuw-Zeeland: “Whanau zorgt voor zoveel verbinding”

Huisarts Maud Maltha verhuisde anderhalf jaar geleden met haar man en vier jonge kinderen naar Nieuw-Zeeland. “Ik ben geschrokken van de staat van de gezondheidszorg. Maar we kunnen in Nederland nog veel leren van de wh?nau-mentaliteit en van de leefstijlzorg hier.” Een gesprek over jaloezie, betoverende vergezichten, karakia, fatale wachttijden, gratis leefstijlcoaching en duivelse dilemma’s.

Waarom ben je naar Nieuw-Zeeland vertrokken?

“Ja, dat is een mooi verhaal. Het plan ontstond tijdens de opleiding tot leefstijlarts bij de Academie Coaching en Leefstijl. Vooral het artikel Willen versus kiezen, dat we moesten lezen, raakte een snaar. Het ging over hoe moeilijk het kan zijn om te doen wat je diep van binnen echt wilt.

Rond die tijd waren vrienden van mij net van plan naar Nieuw-Zeeland te verhuizen. Ik fietste vanuit onze boerderij in Overasselt door het bos naar de leslocatie in Ede en voelde me ineens heel verdrietig. En super jaloers. Waarom liep mijn leven niet zo? En: wat had die jaloezie mij te vertellen? Ik besprak het tijdens de les. Marjan, onze coachingdocente, moedigde me aan om ‘verhuizen naar Nieuw-Zeeland’ te onderzoeken als onderwerp voor mijn toekomstplan, een van de eindopdrachten.

Dat zou ik zelf niet bedacht hebben. Mijn oorspronkelijke plan ging over hoe ik de boerderij in Overasselt kon inzetten als leefstijlplek, met praktijkruimte en een B&B. Maar nu… nu kijk ik vanaf onze veranda in Whangarei Heads uit op de zee, op de bergen, het groen, de immense rust. Ik heb gisteren mijn toekomstplan er nog eens bij gepakt. Het is bizar hoe het werkelijkheid is geworden. Ik ben Marjan nog altijd dankbaar dat ze me die zwieper heeft gegeven!”

Wat stond er in je toekomst-in-Nieuw-Zeeland-plan?

“Ik wilde vooral meer genieten van mijn rollen als echtgenote, huisarts en moeder, en ruimte maken voor zingeving. Dat is allemaal goed gelukt.”

Zingeving als leefstijlarts in Nieuw-Zeeland – wat kun je daarin betekenen?

“Ze hebben hier het begrip wh?nau, dat vind ik prachtig. Voor de M?ori betekent het familie, maar in Nieuw-Zeeland staat het ook voor vrienden, community en voor elkaar zorgen. Er is hier zoveel verbinding en vriendelijkheid, gestoeld op positiviteit. Misschien komt het doordat Nieuw-Zeeland een eiland is; we moeten het hier echt samen doen.

Dat merk ik niet alleen privé, maar ook als ik werk. We beginnen ’s ochtends om acht uur en een uur later komen we samen voor karakia: het M?ori-gebed. We benoemen de natuur, onze roots en waar we kracht uithalen. We staan even stil bij hoe onze dag eruitziet. Zijn er moeilijke casussen? Kunnen we elkaar helpen?

Ik draag de zorg voor onze patiënten echt samen met de verpleegkundigen, de Health Coach en de Health Improvement Practitioner (HIP). En zij zorgen ook voor mij, zoals een familie dat zou doen.”

Wat is het grootste verschil tussen de huisartsenzorg in Nederland en Nieuw-Zeeland?

“De huisartsenzorg is hier meer overbelast dan ik had verwacht en is niet gratis. Een consult kost 65 dollar, wat voor veel mensen een enorme drempel is. Ze blijven daardoor vaak te lang met klachten rondlopen. En áls ze komen, kan ik ze niet zomaar terugbestellen, want dat kost opnieuw geld.

Visites? Die doen we hier niet. Palliatieve zorg? Niet door de huisarts. De mensen gaan tot het laatste moment naar het ziekenhuis en soms naar een hospice, waar vooral verpleegkundigen werken. Er is geen (palliatieve) thuiszorg die 24 uur bij je zit, daar heb je familie en naasten voor.

Een psychiater is er ook niet in Whangarei, of alleen als je 600 dollar per consult kunt betalen. Veel psychiatrische problematiek komt dus terecht bij de huisarts. Die overigens ook consultatiebureauarts is, bedrijfsarts, vaccinatiearts… En dat terwijl er een enorm tekort is aan huisartsen.

Veel artsen werken in het ziekenhuis. Daar zijn de verdiensten en de arbeidsvoorwaarden beter, omdat er te weinig specialisten zijn. De wachttijden om een specialist te zien zijn gigantisch, waardoor de huisarts soms meer 1,5e- dan eerstelijnszorg levert.”

En hoe is de huisartspraktijk zelf georganiseerd?

“Ook heel anders dan in Nederland. De mensen die de telefoon opnemen, triëren niet. Iedereen wordt gewoon ingepland, met hier en daar wat ruimte voor acute zorg. Patiënten die geen plekje bemachtigen, gaan vaak naar de spoedeisende hulp. Die is wél gratis en loopt daardoor over. Wachttijden van acht tot twaalf uur zijn geen uitzondering.

Mijn zoon brak zijn arm om half vijf ’s middags. Pas om half één ’s nachts zat hij in het gips. Pittig, voor een jongetje van zes. Een enkele keer gaat het mis en overlijdt iemand in de wachtkamer. Mensen hier zijn gewend aan dit systeem. Maar dat maakt het niet minder schrijnend.”

Welke rol heeft leefstijl in je werk?

“Een grote! Gelukkig kunnen we iedereen die ervoor openstaat goed begeleiden op leefstijl. Zelf heb ik er helaas weinig tijd voor, maar ik kan wel een zaadje planten en mensen doorverwijzen naar onze Health Coach of HIP – zij zijn gratis toegankelijk en daardoor maken mensen er graag gebruik van.

We richten ons op allerlei patiëntengroepen die baat kunnen hebben bij leefstijlaanpassingen. Veel M?ori’s hebben overgewicht, dus we zien vaak COPD, (pre)diabetes, hoge bloeddruk, hoog cholesterol. Maar ook mensen met chronische pijn, auto-immuunaandoeningen of psychische klachten. En slaapproblemen.

Omdat de wachttijd voor een specialist soms zes maanden of langer is – voor een nieuwe heup zelfs twee jaar – staan mensen hier vaak extra open voor wat ze zélf kunnen doen om hun klachten te verminderen.”

Wat is het verschil tussen de Health Coach en de HIP?

“De Health Coach helpt mensen bij leefstijlverandering – denk aan voeding, beweging en het vinden van voorzieningen of regelingen. Ze weet precies wat er lokaal mogelijk is.

We hebben hier bijvoorbeeld – heel leuk – een green prescription. Dat is een gratis leefstijlprogramma van een half jaar, waarbij mensen begeleid worden om meer te gaan bewegen en gezonder te eten.

De HIP (Health Improvement Practitioner) heeft al een achtergrond als zorgverlener en heeft overlap met de POH-GGZ, en richt zich vooral op mentale gezondheid, zoals stress, angst, slaapproblemen en stoppen met roken. Ze kijkt naar hoe iemand gedragsverandering daadwerkelijk toe kan passen, met bijvoorbeeld ACT (Acceptance and Commitment Therapy).

De HIP en de Health Coach werken nauw samen en geven workshops die voor iedereen toegankelijk zijn. Ik zou willen dat alle huisartspraktijken in Nederland ook deze zorgverleners hebben. Ze kunnen zoveel toevoegen aan de GLI. De Health Coach en HIP zijn er voor iedereen, en ze kunnen met een paar korte gesprekken of workshops al zo veel bereiken of aanjagen.”

Geef eens een voorbeeld van de Health Coach?

“Ik denk aan de M?ori-man bij wie ik een HbA1c-waarde van 139 vaststelde. Ik zie zulke torenhoge cijfers vaker, maar ik sla er nog steeds steil van achterover. Er speelde van alles: een verslavingsachtergrond, financiële en sociale problemen.

Hij vond het vooral erg om te horen dat hij pillen moest slikken tegen z’n diabetes, dus ik heb hem doorgestuurd naar de Health Coach. Zij heeft met hem besproken wat een gezond dieet is – veel M?ori’s drinken enorme hoeveelheden energydrinks en cola.

Zelf had hij bedacht dat hij elke dag twee keer de berg op ging lopen. Een paar maanden later kon ik hem vertellen dat z’n HbA1c was gedaald naar 69. Dat gaat de goede kant op! Hij was zo trots, er kwam zoveel positieve energie vrij.”

Even terug naar je toekomstplan. Hoe heb je je verhuizing naar Nieuw-Zeeland geregeld?

“Dat ging verbazingwekkend soepel. Het was precies zoals in dat artikel Willen versus kiezen staat: als je iets wilt scheppen, moet je het resultaat helder voor ogen hebben, de huidige realiteit onder ogen zien én het verschil tussen die twee situaties accepteren. Dan komt er een enorme creatieve energie vrij die je vooruit stuwt.

Ik hád m’n droom heel helder voor ogen en vertelde iedereen erover. Een vriendin zei: ‘Een oud-jaargenootje van je werkt al in Nieuw-Zeeland als huisarts, zij heeft ook 4 kinderen.’ Mijn oudste wilde eigenlijk niet mee, dus ik nam contact met haar op om haar ervaringen te horen.

Wat bleek: ze huurde een enorme villa met jacuzzi en zwembad, én ze ging toevallig precies weg wanneer wij van plan waren te komen. We namen haar huis en de schooluniformen over, en wisselden elkaar letterlijk af.

Het was een heftige tijd: er moest zoveel geregeld worden om te kunnen emigreren. En familie en vrienden stonden niet bepaald te juichen. Maar die energie was fantastisch en het leek alsof het hele universum meewerkte. Het was bijna verslavend om zo’n helder doel voor ogen te hebben.

Helaas hebben we besloten dat we teruggaan naar Nederland. Maar ergens wég gaan geeft heel andere energie dan ergens héén willen. Nu ben ik een beetje zoekende en mis ik die creatieve energie. Maar dat komt wel weer.”

Waarom gaan jullie terug naar Nederland?

“Om verschillende redenen. Wat ik hier het lastigst vind, is de kwaliteit van het onderwijs. Onze oudste gaat na de zomer naar de middelbare school. Toen we weggingen, hebben we hem beloofd dat hij dan weer bij z’n vriendjes aan zou kunnen sluiten. We zouden immers maar tijdelijk emigreren – al hoopte ik stiekem dat we allemaal zo verliefd op het leven hier zouden worden dat we wilden blijven.

Maar als onze kinderen thuiskomen van school, zeggen ze dat ze nauwelijks rekenen of taal hebben gehad. En ze ‘streamen’ hier op de middelbare school: iedereen krijgt les op hetzelfde niveau. Stel dat je in Nederland naar het vwo zou gaan, dan krijg je hier les op mavo-niveau en kun je uitblinken met een hoger cijfer. Dat lijkt me heel frustrerend als je gemotiveerd bent om te leren.

Tegelijkertijd: de scholen hebben hier ook veel aandacht voor natuur en bewegen. Alle kinderen zijn fysiek zó sterk. Onderaan de berg spelen kinderen van alle klassen met elkaar en op maandagmiddag rennen ze met z’n allen de berg op. Er is een stuk jungle waar ze in bomen klimmen, en speeltuinen met monkey bars – enorme klimrekken. Zelfs de volwassenen doen mee. In Nederland zitten die op hun telefoon terwijl hun kinderen spelen. Kiwi’s zijn veel actiever. Ze zijn veel avontuurlijker, creatiever, meer buiten en meer gericht op de community.

Dus ja, hoe zwaar weegt het niveau van het onderwijs dan? Ik blijf het moeilijk vinden. Maar uiteindelijk wil ik mijn kinderen dezelfde kansen geven als wij hadden.

Wat ook meeweegt: onze ouders worden ouder en kwetsbaarder. We willen graag dichter bij hen zijn, nu het nog kan.”

Tot slot: hoe ziet je toekomstplan er nu uit?

“De jongste drie kinderen gaan terug naar hun oude school. De oudste heeft in Nieuw-Zeeland de CITO-toets gedaan en gaat met z’n vriendjes mee naar de middelbare school. Ik pak m’n werk als huisarts weer op en ga de kaderopleiding GGZ volgen, daar verheug ik me op.

Van ons boerderijtje met de boomgaard maken we een mooie leefstijlplek – de tuin zal nu wel overwoekerd zijn. We pakken dus ogenschijnlijk ons oude leven weer op, maar zelf zijn we veranderd.

We nemen een stukje Nieuw-Zeeland mee. Meespelen met de kinderen. Tijd hebben voor het gezin. Vriendelijk zijn voor elkaar. Meer echte aandacht. En we keren terug met een frisse blik op Nederland en onze gezondheidszorg.

De samenwerking tussen de eerste en tweede lijn in Nederland is echt fantastisch. En oh, wat mis ik het Nederlandse eten. Nieuw-Zeeland is zo’n groen land, maar qua duurzaamheid en vega eten lopen ze tien jaar achter. Iedere activiteit wordt gecombineerd met een sausage sizzle: een dikke worst op een wit broodje.

Hoe goed het is in Nederland zie je niet als je er woont. Dan zie je vooral wat er beter kan. Ik kan iedereen aanraden om een tijdje weg te gaan.”

Interview Susanne de Joode