Gefronste wenkbrauwen. Dat was de eerste reactie van de Raad van Bestuur toen Jeroen Lammers voorstelde om leefstijlzorg een plek te geven in het Elkerliek Ziekenhuis.
Nu, een paar jaar later, zijn die wenkbrauwen vervangen door applaus. Aandacht voor leefstijl is er inmiddels net zo vanzelfsprekend als medicatie of een operatie.
“Bij Academie Coaching en Leefstijl leerde ik leefstijl op de kaart te zetten: bij patiënten, collega’s en het bestuur.”
Cardioloog Jeroen Lammers begon in 2021 aan de opleiding tot leefstijlarts bij de Academie Coaching en Leefstijl (ACL). Niet alleen om zijn theoretische leefstijlkennis en coaching vaardigheden te verdiepen, maar vooral ook om een beweging in zijn ziekenhuis in gang te zetten. Met succes: Jeroen initieerde een leefstijlloket, zette een jaarlijks leefstijlsymposium op en werd de aanjager van een blijvende verandering. Hoe Jeroen dat aanpakte, lees je hieronder. Maar eerst: de drie redenen waarom het volgen van de opleiding tot leefstijlarts belangrijk is voor artsen die het verschil willen maken.
Daarom ACL: 3 x winst van de opleiding tot leefstijlarts
- Je geeft als arts een krachtig signaal af
“Als jij de opleiding tot leefstijlarts volgt, erken je daarmee — een beetje zwart-wit gesteld — de tekortkomingen van de huidige geneeskunde. De huidige vorm van zorg levert niet het juiste antwoord op de epidemie aan leefstijlgerelateerde ziektes. Maar dat voelt voor veel mensen die in de zorg werken lastig om toe te geven.
We zijn nu eenmaal — behoorlijk ouderwets — opgeleid met het klassieke diagnose–receptmodel. Je hebt een klacht, gaat naar de dokter, die stelt een diagnose, geeft een recept — klaar. Maar die benadering werkt niet meer bij multiproblematiek en chronische problemen.
In plaats van dat de dokter de sleutel in handen heeft, geeft leefstijlgeneeskunde die sleutel nu aan patiënten. Door jezelf als leefstijlarts te scholen geef je het signaal af aan collega’s en patiënten dat je dát begrijpt, en dat je bereid bent om breder te kijken dan alleen repareren.”
- Je vult als arts een belangrijk kennishiaat op
“Je leert in de geneeskundeopleiding nauwelijks iets over leefstijl. Hoe meer ik me daar zelf in verdiepte, hoe meer me dat verbaasde. Want de invloed van leefstijl op gezondheid en ziekte is enorm.
Dat hiaat vult de opleiding op met actuele, onderbouwde kennis over álle leefstijldomeinen. Maar met kennis alleen help je de patiënt nog niet. Het gaat erom dat je leert hoe je iemand in beweging krijgt. Hoe je van weten naar dóen komt.”
- Je leert als arts hoe je patiënten zelf de regie geeft
“Mijn belangrijkste reden om voor de ACL te kiezen is het accent op coachingsvaardigheden. Die heb je echt nodig als je leefstijl op zo’n manier wilt bespreken dat iemand ook echt in beweging komt.
En ook al ben ik tijdens mijn consulten niet in de gelegenheid om lange coachingsgesprekken te voeren, doordat ik weet hoe ik een coachingsgesprek kan voeren, welke tools ik heb, naar wie ik kan verwijzen en welke valkuilen ik wil omzeilen, kan ik dit precaire onderwerp goed aankaarten.
Soms is dat genoeg om iemand te motiveren om de eerste stap te zetten, al dan niet met verdere leefstijlhulp. Zo gaan mensen van patiënt naar ‘actiënt’. En dat is precies wat we nu nodig hebben.”
5 vragen aan cardioloog Jeroen Lammers
Die 3 redenen vormen de kern van Jeroens motivatie. Maar hoe breng je dit in de praktijk? Hoe zorg je dat leefstijlzorg van de grond komt, in de spreekkamer én daarbuiten? 5 vragen aan Jeroen.
- Waarom begon jij aan de opleiding tot leefstijlarts?
“Na bijna 10 jaar cardiologie had ik het gevoel dat ik vooral aan het repareren was. Mensen kwamen met hartklachten, we behandelden ze goed, en toch kwamen ze terug. Want hun leefstijl bleef hetzelfde. Dat begon te wringen.
Ik zocht iets dat meer preventief en duurzaam was. Eerst volgde ik een korte online voedingscoach-opleiding. Toen realiseerde ik me: ik weet hier echt te weinig van. Dat maakte me nieuwsgierig. En zo kwam ik bij ACL terecht.”
- Hoe heb je leefstijl in het Elkerliek op de kaart gezet?
“Nog vóór ik aan de opleiding begon, stapte ik naar de Raad van Bestuur. Ik zei: ‘Ik kom solliciteren op een functie die jullie nog niet bedacht hebben.’ Dat leidde tot een goed gesprek over leefstijlzorg, en ze stonden ervoor open.
Tijdens de opleiding heb ik dat idee verder uitgewerkt. Mijn eindpresentatie ging over het opzetten van een leefstijlloket, en ik ben in die voorbereiding echt geholpen. We oefenden: hoe breng je zoiets over aan bestuurders? Wat werkt wel, wat niet? Hoe wek je enthousiasme zonder het belerend te maken? Dat hielp me om de boodschap helder en positief te brengen.
De Raad van Bestuur was enthousiast. Vervolgens moest ik ook de collega’s overtuigen. Maar daar ben ik bewust niet mee begonnen. Ik ben eerst gaan werken met de mensen die al enthousiast waren. En dan zie je dat de rest vanzelf komt.
We zijn gewoon gestart, klein, maar zichtbaar. Eerst met het leefstijlloket, daarna met een jaarlijks leefstijlsymposium. Dat organiseren we dit jaar voor de derde keer, met groot succes. Verwijzingen komen op gang, patiënten zijn enthousiast, en collega’s zien dat het werkt.
Inmiddels is aandacht voor leefstijl een standaard onderdeel van het behandeltraject, net als medicatie of een operatie. En dat in een relatief klein ziekenhuis. We zijn nu zelfs één van de voorlopers op dit gebied. Ik ben er trots op dat ik hier de aanjager van kan zijn.”
- Welke impact maak je?
“Ik richt me nu meer op gezondheidszorg in plaats van op ziekenzorg. Dat zie ik terug, en zo sta ik ook bekend. Patiënten willen soms bewust naar mij worden verwezen. Zoals die vrouw met ernstig overgewicht en boezemfibrilleren. Ze slikte veel medicatie en werd ‘gek van de pillen.’ In plaats van haar te vertellen wat ze moest doen om verdere achteruitgang te voorkomen, vroeg ik wat zíj wilde. ‘Meer energie,’ zei ze, ‘en van de medicatie af.’ Dat gaf me een haakje om te bespreken dat ze daar zelf stappen in kan zetten. Patiënten vinden dat vaak zó fijn om te horen.
Ik verwees haar naar het leefstijlloket en de tools waarmee ze zelf aan de slag kon. De volgende keer dat ik haar zag, was ze nog nauwelijks afgevallen maar ze voelde zich al beter. Dat gaf haar zoveel energie. Een half jaar later kwam ze stralend binnen: 15 kilo lichter, nauwelijks nog ritmestoornissen. We konden haar medicatie afbouwen. Dan gaat het dus in ineens heel hard en dat maakt mijn dag. Leefstijlgesprekken brengen zoveel positiviteit. Het is zoveel leuker werken als mensen zélf iets willen. Dan hoef ik niet te overtuigen. Alleen een zaadje te planten. En dat is belangrijker dan veel artsen zich realiseren.”
- Waarom is dat eerste zaadje zo belangrijk?
“We onderschatten vaak hoeveel impact het adresseren van leefstijl heeft. Oók als je het níet benoemt. Als de cardioloog niet begint over overgewicht, roken of bewegen, dan denkt een patiënt: dan zal het wel meevallen.
En waarom beginnen we er soms niet over? Omdat we geen idee hebben wat we vervolgens kunnen bieden. Dan zeg je misschien: u moet afvallen, maar als iemand dan vraagt hóé, sta je met je mond vol tanden.
Maar als je wél weet waar je naartoe kunt verwijzen, zoals bij ons met het leefstijlloket, wordt het gesprek veel makkelijker. Je durft het aan te kaarten.
Wat ik heb geleerd in de opleiding, is hoe je zo’n gesprek opent. Toestemming vragen helpt: ‘Mag ik iets benoemen?’ Daarmee zet je jezelf gelijkwaardig in het gesprek. En zelfs als iemand er op dat moment niets mee doet, weet je: ik heb iets in beweging gezet.
Dat is wat we nodig hebben. Leefstijlzorg hoort niet alleen in het ziekenhuis. Het is domeinoverstijgend. Gemeenten zijn daarin een belangrijke speler. Het zou prachtig zijn als we ook daar loketten of spreekuren zouden kunnen inrichten. Een tafel, stoel, computer en een leefstijlcoach. Meer is er niet nodig. Maar dat is lastig: gebrek aan geld, gebrek aan capaciteit. Dat wringt.”
- Wat zou je andere artsen willen meegeven?
“Dat het begint met zelf in beweging komen. Verdiep jezelf in leefstijl, grijp alles aan wat daarbij kan helpen. Soms begint het met iets kleins zoals een training binnen het ziekenhuis, een symposium. Ook dat is een zaadje. Het kan je nieuwsgierig maken. Hongerig, zelfs.
En als je dan voelt: ik wil hier echt meer van weten, dan is de opleiding bij ACL een logische en waardevolle volgende stap.
Los van de theoretische en praktische kennis kom je ook als mens zelf in beweging. Je neemt je eigen leefstijl onder de loep en leert jezelf te coachen.
Bij mij heeft dat ertoe geleid dat ik nu beter voor mezelf zorg. Ik eet gezonder, meer groente, minder suiker, en ik plan bewust momenten in voor ontspanning. Ik begin de dag met ademhalingsoefeningen en meditatie, bijvoorbeeld.
Het gaat, net als bij onze patiënten, om het aanleren van gewoontes die meer energie en gezondheid geven. Onbetaalbaar, vind ik dat.”
Interview Susanne de Joode