De invloed van hormoonverstorende stoffen op ontstaan obesitas

Obesitas begint niet altijd op het bord: de rol van hormoonverstorende stoffen in onze leefomgeving.

Als leefstijlcoach of leefstijlarts help je mensen gezondere keuzes te maken rondom voeding, beweging en bijvoorbeeld stress. Deze aspecten hebben namelijk een grote invloed op het ontstaan en in stand houden van obesitas en de het ontstaan van de leefstijlgerelateerde risico’s door metabole disfunctie. Maar er zijn ook factoren die buiten deze domeinen vallen en toch een grote rol spelen in het ontstaan van overgewicht en chronische ziekten. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek wijst op de invloed van endocrine disrupting chemicals (EDC’s), oftewel hormoonverstorende stoffen. Hieronder vind je niet alleen meer informatie maar ook de beste tips om er als leefstijlcoach samen met je cliënt grip op te krijgen.

Wat zijn EDCs en waarom zijn ze voor obesitas relevant?

EDC’s zijn chemische stoffen die de werking van ons hormonale systeem kunnen verstoren. Ze komen voor in alledaagse producten zoals plastic verpakkingen, cosmetica, schoonmaakmiddelen, pesticiden en industriële vervuiling. Specifieke groepen EDC’s worden obesogenen genoemd – stoffen die het vetmetabolisme verstoren – en diabetogenen, die het functioneren van insulineproducerende ?-cellen aantasten.

Deze stoffen kunnen subtiele maar blijvende veranderingen veroorzaken in hoe het lichaam omgaat met voeding, vetopslag en bloedsuikerregulatie. En dat begint vaak al vroeg in het leven. Zelfs al in de baarmoeder.

Van “trage stofwisseling” naar verstoorde hormonale aansturing

We spreken vaak van een “snelle” of “trage” stofwisseling. Wat we dan bedoelen, is in feite de hormonale afstemming tussen behoefte aan energie (honger) en de manier waarop ons lichaam die energie verwerkt. Wanneer EDC’s de werking van hormonen of hun receptoren blokkeren, raken die processen verstoord.

Bijvoorbeeld: BPA (bisfenol A), een stof die veel voorkomt in plastic verpakkingen en de binnenkant van conservenblikken, kan de gevoeligheid voor insuline en glucose veranderen en de vetopslag verhogen. Blootstelling aan BPA tijdens de zwangerschap blijkt in dierstudies zelfs het risico op obesitas bij het nageslacht te verhogen. Met andere woorden: het “metabool geheugen” van het lichaam wordt als het ware opnieuw geprogrammeerd.

Niet alleen gewichtstoename, maar ook ziekte door EDC

De gevolgen van EDC-blootstelling beperken zich niet tot een paar extra kilo’s. Bij proefdieren zijn verbanden gevonden tussen EDC’s en hart- en vaatziekten, vervroegde puberteit, insulineresistentie en zelfs hartritmestoornissen. Ook in menselijke populaties duiken deze verbanden op: in landen waar bijvoorbeeld DDT, een inmiddels verboden pesticide, nog steeds wordt gebruikt, stijgt het aantal mensen met diabetes aanzienlijk.

Kinderen in Denemarken die zijn blootgesteld aan PFC’s, industriële stoffen in onder andere textiel en anti-aanbaklagen, laten al op jonge leeftijd kenmerken van het metabool syndroom zien. De link tussen omgevingsfactoren en metabole gezondheid wordt dus steeds sterker.

Wat betekent de relatie EDC en obesitas voor jou als leefstijlcoach?

Als leefstijlcoach kun je de blootstelling aan EDC’s natuurlijk niet volledig voorkomen, maar bewustwording bij cliënten creëren is wél mogelijk. Denk aan tips als:

• Kies voor glazen of roestvrijstalen drinkflessen in plaats van plastic.

• Vermijd het opwarmen van voedsel in plastic bakjes.

• Gebruik natuurlijke cosmetica en schoonmaakmiddelen.

• Kies waar mogelijk voor biologische voeding om blootstelling aan pesticiden te beperken.

• Informeer zwangere cliënten extra over deze risico’s.

• Vervang je versleten anti-aanbakpannen

Tot slot: leefstijl blijft essentieel – maar is niet het hele verhaal

EDC’s zijn geen excuus om leefstijlinterventies te bagatelliseren. Integendeel: juist in een omgeving waarin het lichaam extra wordt belast door deze stoffen, zijn gezonde gewoonten nóg belangrijker. Maar als leefstijlcoach kun je meer doen door ook oog te hebben voor deze minder bekende, maar zeer relevante invloed van EDC’s op de gezondheid.

Top 8 hormoonverstorende stoffen die je zou moeten kennen als leefstijlcoach

1. BPA (Bisfenol A)

   • Waar: Plastic flessen, binnenkant conservenblikken, kassabonnen

   • Waarom riskant: Verstoort oestrogeenreceptoren, gelinkt aan obesitas, insulineresistentie en hartziekten.

2. Ftalaten

   • Waar: Parfums, verzorgingsproducten, zacht plastic (PVC)

   • Waarom riskant: Verstoren testosteronproductie, beïnvloeden vetstofwisseling en vruchtbaarheid.

3. PFAS (incl. PFOA en PFOS)

   • Waar: Anti-aanbakpannen, waterafstotende kleding, voedselverpakkingen

   • Waarom riskant: Gelinkt aan insulineresistentie, verhoogd cholesterol en metabool syndroom.

4. DDT (Dichloordifenyltrichloorethaan)

   • Waar: Verouderde pesticiden (soms nog in gebruik in ontwikkelingslanden)

   • Waarom riskant: Gelinkt aan diabetes en hormonale verstoring, zelfs generaties later.

5. PCB’s (Polychloorbifenylen)

   • Waar: Vroeger gebruikt in elektrische apparaten, nog aanwezig in milieu en voedselketen

   • Waarom riskant: Verstoren schildklierfunctie, beïnvloeden vet- en suikerstofwisseling.

6. Dioxines

   • Waar: Verbrandingsgassen (bijvoorbeeld rond vuilverbrandingscentrales), dierlijke vetten (bioaccumulatie)

   • Waarom riskant: Langdurige hormoonverstoring, immuun- en voortplantingsproblemen.

7. BFRs (Broomhoudende vlamvertragers)

   • Waar: Meubels, elektronica, tapijten

   • Waarom riskant: Verstoort schildklierhormonen, in verband gebracht met obesitas en puberteitsstoornissen.

8. Parabenen

   • Waar: Cosmetica, shampoo, lotions

   • Waarom riskant: Werken als zwakke oestrogenen en kunnen hormonale disbalans veroorzaken.

Links naar meer informatie:

https://www.endocrine.org/topics/edc/what-edcs-are/common-edcs/metabolic