Machteloos en gefrustreerd. Zo voelde specialistisch wijkverpleegkundige en trainer Wendy van Mil zich vaak bij de wondverzorging van patiënten met bijvoorbeeld diabetes. Een ongezonde leefstijl is vaak de oorzaak van hun (terugkerende) wonden én zorgt dat genezing wel tot 3 keer langer kan duren. Maar het lukte Wendy niet haar cliënten gezonder te laten leven. Bij de Academie Coaching en Leefstijl leerde ze de kennis en tools om het verschil te maken. Wendy deelt haar 4 beste tips om niet alleen de beter patienten te helpen maar ook om binnen de organisatie leefstijl op de kaart te zetten.
Als Wendy het met haar cliënten over hun leefstijl wilde hebben, stuitte ze vaak op weerstand. “Moet ik dan gezond doodgaan?” reageerde een man toen ze hem vertelde dat zijn wond niet zou genezen als hij bleef roken. Wendy: ‘Nee, misschien niet,’ dacht ik dan. Ik had geen idee hoe ik tot hem door kon dringen. Die man had flink overgewicht, en zijn kind ook. “Ik houd van mijn kind, dus geef ik hem een Magnum,” zei de man. “En als hij er nog 1 wil, krijgt hij die. Ik hou toch van hem?” Bij zo’n reactie was ik met stomheid geslagen. Ik voelde me een vreemde eend, een anders denkende. Terwijl ik zo goed wist hoe groot de invloed is van leefstijl op wondgenezing.
Hoe groot ís de impact van leefstijl op wondgenezing?
Heel groot. De wondgenezing is een afspiegeling van de onderliggende gezondheid. Hoe snel een wond weer heelt wordt bepaald door het functioneren van en de wisselwerking tussen bijvoorbeeld hormonen, stofwisseling, immuunsysteem, bloedcirculatie. Als ik bij mensen thuis kom, zie ik vaak in 1 oogopslag hoe het verloop zal zijn. Bij een vrouw van 70 die sperziebonen zit te doppen en een tennisracket in haar schone gang heeft staan, weet ik dat het wel snor zit. Maar veel van mijn cliënten roken, eten ongezond, bewegen te weinig of hebben stress. Of – en dat zie ik vaak – dat alles tegelijk. En dan kan de wondgenezing wel 3 keer zolang duren.
Wat tref je dan aan bij mensen bij wie wondgenezing 3 keer zo lang duurt?
Een onverzorgd huis, waar mensen de energie en kennis missen om goed voor zichzelf te zorgen. Veel indrukte maakte een man die in een half jaar tijd 50 kilo was aangekomen. Door een longembolie raakte hij snel benauwd en kon hij minder goed bewegen. Werken lukte niet meer goed, dus hij kwam thuis te zitten en belandde in een vicieuze cirkel: slaapapneu, slecht eten, nog minder beweging. Ik kwam bij hem om grote wonden aan zijn onderbenen te verzorgen, waarbij ook oedeem speelde. Zo frustrerend: zijn wonden genazen niet, maar gingen juist achteruit. Een heel complexe situatie, waarvoor wondzorg alleen natuurlijk geen oplossing is. We moeten het probleem bij de kern aan te pakken: leefstijl. Deze cliënt zou opknappen door meer te bewegen. Maar zijn fysio zegt: wacht maar met bewegen tot de wonden over zijn. Maar zonder beweging genezen ze niet. En áls hij gaat bewegen, krijgt hij het benauwd. Een gordiaanse knoop! Zelf weet de cliënt niet hoe hij weer uit de knoop kan komen, ook al heeft hij al van alles geprobeerd. En ik, ik wist niet hoe ik het aan kon pakken zonder op weerstand te stuitten. Ik stond erbij en ik keek ernaar.
Wat is er veranderd?
Ik ben de nascholing Leefstijlcoaching voor artsen en verpleegkundig specialisten bij de Academie gaan volgen om bij dit soort cliënten wel de kracht van leefstijl in te kunnen zetten . Dat doe ik nu met onderbouwde kennis en tools, zoals motiverende gespreksvoering. Het gaat er niet om wat ík denk, maar om de cliënt aan het denken te zetten. Door te luisteren en vragen te stellen. Ook op organisatie-niveau weet ik nu wat ik kan doen om in de juiste richting te bewegen.
Hoe kreeg je de stakeholders in je organisatie mee?
Als eindopdracht voor de ACL maakte ik mijn visie op de koers van mijn organisatie, ExpertCare, duidelijk. We willen alles thuis mogelijk maken voor de cliënt, maar ik breid het graag uit naar alles doen mét de cliënt. Zo kan leefstijl een vast onderdeel van de behandeling worden. Ik voerde gesprekken met stakeholders binnen mijn organisatie. Met succes; leefstijl is nu een vast onderdeel in de wondzorgtraining. En er staat nog meer op de rit.
Wat zijn je beste tips voor andere zorgverleners om verandering bij de patient én in de organisatie te bewerkstelligen?
Hoewel alle situaties verschillen, denk ik dat deze 4 tips ook anderen kunnen helpen:
- Denk in kansen
Jarenlang hield ik mezelf klein. Ik zag vooral beren op de weg en was bang voor weerstand. Ik wist niet wat ik kon doen – dus bereikte ik weinig. Nu blijf ik niet meer hangen in mijn gevoel van onmacht maar heb ik geleerd waar ik wél kan helpen, en weet ik wie of wat ik daarvoor nodig heb. Verken het, regel het, en ga ervoor. - Focus op je doel
In de zorg verliezen we ons snel in het zichtbare probleem: bijvoorbeeld de wond. Toch houd ik mijn ‘hogere doel’ scherp voor ogen: de kracht van leefstijl inzetten voor zelfgenezing. Ik heb écht gekozen om daarvoor te staan. - Leer de feiten en de taal
Ik koos voor de Academie vanwege het wetenschappelijke fundament. Nu kan ik uitleggen waarom ik iemand met veel pijn tijdens de wondverzorging een ademhalingsoefening geef. Aan de cliënt `zelf, maar ook aan collega’s en artsen. Door de taal van (para)medici beter te spreken, overbrug ik de kloof tussen ‘alternatief’ en wetenschappelijk gedragen ideeën. - Spreek je uit
Ik herken ook bij anderen dat ze niet weten hoe ze leefstijl kunnen aankaarten bij een cliënt of patiënt. Laatst op een inspirerend wondzorgcongres was er 5 uur lang aandacht voor wondmaterialen en wondbehandeltechnieken. Het ging het 1 minuut over leefstijl, in een lezing van een vaatchirurg. Na afloop had ik een fijn gesprek met hem. Ook hij vindt dat patiënten moeten stoppen met roken om de kans op slechte aderen en amputaties te voorkomen. Maar hoe kan hij, in de korte tijd die heeft, de patiënt motiveren? Ik vertelde hem wat we doen binnen de thuiszorg. En dat wij er íedere dag zijn. Hoe mooi zou het zijn als artsen het zaadje planten door te beginnen over het belang van leefstijl, en de thuiszorg dit kan vervolgen? Ik spreek me nu veel vaker uit in de hoop dat er mooie samenwerkingen ontstaan. Dat geeft me zoveel energie!
Interview van Susanne de Joode
Meer ervaringen lezen van oud-studenten? Je vindt ze hier.